Mutasyonlu virüsle, bebeklerde ve çocuklarda Covid’in seyri değişti mi?
Prof. Dr. Hilal Mocan‘a sordum, sağ olsun pek çok değerli bilgi verdi.
Lütfen çocukları küçük olanlar bu röportajı okusun. Faydasını görebilirler. Hilal Mocan Hoca’ya teşekkürler.
Hilal Hocam, eşimin yeğeni Aslı’nın 2 yaşındaki bebeği Defne’ye Covid teşhisi kondu…
-Geçmiş olsun…
Sağ olun. Size bebeklerde ve çocuklarda şu anda seyreden Covid’i sormak istiyorum. Defne’de çok özel bir belirti yoktu…
-Doğrudur. Birçok çocuk Covid’i belirtisiz geçirebiliyor. Çocukların, doktora başvurmasının en sık nedeni yüksek ateş. Ateş yüksekliği yoksa, Covid pek düşünülmüyor.
Peki çocuğumuzun Covid olması ve bizim bunu bilmiyor olmamız nelere yol açabilir?
-Ev halkına, temas ettiği diğer insanlara veya çocuklara virüsü bulaştırabilirler. Biliyorsunuz özellikle erişkinlerin bazıları, hastalığı ağır geçirebiliyor. Bir de her zaman çocuklar, Covid’i geçirdi bitti, olmuyor. Covid geçiren çocukların bir kısmında ateş, bir süre sonra yükselebiliyor, akciğer enfeksiyonu görülebiliyor.
Mutasyonlu virüsle bebeklerde ve çocuklarda Covid’in seyri değişti mi?
-Evet. Mutasyonlu virüs, çocuk hasta sayısını çok arttırdı. Orijinal virüsün, çocuğa bulaşması daha zordu. Çünkü virüsün tutunduğu yapılar, çocukta daha az sayıdaydı erişkine göre… Mutasyonla bu özellik kayboldu. Virüs hücrelere çok kolay yapışabiliyor şimdi. Mutasyonlu virüsle, çocuğun hastalığı daha ağır klinik tablolar oluşturabiliyor. Yoğun bakıma yatan çocuk sayısında artış var.
ÖZELLİKLE ANNE SÜTÜYLE BESLENENLERDE SEYİR DAHA HAFİF
Peki bebeklerde ve çocuklarda Covid farklı mı seyrediyor?
-Ağır seyirli bebek Covid vakaları görülebilmesine rağmen, özellikle anne sütüyle beslenen bebeklerde seyir daha hafif diyebilirim. Önceleri anne hastaysa, bebek emzirilmiyordu. Şimdi anne maske takarak, hijyen kurallarına uyarak bebeğini emzirebiliyor. Anne sütü, mucize gibi. İçinde bakteri ve virüslere karşı koruyucu maddeler var. Üstelik sütten de antikorlar geçebiliyor. İki-üç hafta önce, bir anne, doğum yaptıktan sonra daha taburcu olmadan, hastanede babadan Covid aldı. Evdeki abla da enfekte oldu. Bu güçlü, cesur anne, maskesini güzelce takarak, bebeğini şakır şakır emzirdi. Bebek gayet güzel fırtınayı atlattı!
YAŞ BÜYÜDÜKÇE BELİRTİ GÖRÜLME ARTIYOR
Çocuklarda peki? Onlardaki belirtiler ne?
-Ateş, boğaz ağrısı, burun akıntısı, hapşırık, karın ağrısı, ishal, kusma, halsizlik, öksürük, deri döküntüsü, baş ağrısı… Tabii bazen çocuklar hiç belirtisiz geçirebiliyor hastalığı… Yaş büyüdükçe, belirti görülme de artıyor. 5 yaş altında daha az belirti oluyor mesela.
MUTLAKA DOKTORLA HABERLEŞMELİ, ÇOCUĞU NASIL TAKİP ETMELİ ÖĞRENMELİ
Peki nelere dikkat etmek lazım?
-Bu belirtilerden biri bile olsa, doktorla haberleşmeli. Çocuğu nasıl takip etmeli öğrenmeli. Ateşli ise, parasetamol grubu ateş düşürücüler verilebilir. Pandemi döneminde rastgele antibiyotik ve bazı ateş düşürücüler verilmemeli. Tablo ağırlaşırsa, doktora başvurmalı.
BEBEKLERDE VE ÇOCUKLARDA COVID SONRASI MIS-C’YE DİKKAT!
Covid olan bebek veya küçük çocuk için bir ay sonra hasta olma ihtimalinden söz ediliyor. “Ateş ve ishale dikkat edin!’’ diyorlar. Bu hastalık veya risk nedir?
-Bu durum, en riskli tablolardan biri: MIS-C (Multisistem Inflamatuar Sendrom.) Virüsün, bağışıklık sistemini tetiklemesine bağlı olarak gelişiyor. COVID olan her çocukta oluşmuyor. Hangi çocukta gelişeceğine dair bilinmeyen birçok faktör var… Pandemi başlangıcında, COVID daha hafif seyretmekteydi, nadiren MIS-C rapor ediliyordu. Şimdilerde bu vakalar da daha çok görülmekte. MIS-C, Covid’den 2-4 hafta sonra, 24 saatten uzun süren 38 °C ateş, nefes darlığı, göğüs ağrısı, uykuya meyil, bilinç bulanıklığı, şiddetli karın ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal, vücutta döküntüler, gözlerde kanlanma, çatlamış dudaklar, çatlak dil, kas-eklem ağrısı, ciltte soyulmalar gibi belirtilerle, Kawasaki hastalığına benziyor.
BU TANI DÜŞÜNÜLÜYORSA KALP EKO’SU ÇEKİLMELİ
MIS-C, tedavisi mümkün bir tablo. Erken teşhis ve tedavi hayat kurtarır. Bu tanı düşünülüyorsa, kalp EKO’su çekilerek koroner arterler değerlendirilmeli. Kalp kası tutulumu olabileceği akılda tutulmalı.
COVID’DEN SONRAKİ 2-6 HAFTALIK SÜREDE ÇOCUK MUTLAKA TAKİP EDİLMELİ
Öncesinde anne-babalar ne yapabilir?
-Hangi çocuğun MIS-C geçireceği bugünkü bilgilerle saptanamıyor ne yazık ki. En doğru yaklaşım, Covid belirtilerinin ve kan tetkiki yapılabiliyorsa, sürecin takibi. Çocuk, hastalıktan sonraki 2-6 haftalık sürede kanımca takip edilmeli.
TEDAVİSİ GECİKEN MIS-C VAKALARINDA KORONER DAMARLARDA, KALP KASINDA ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER OLABİLİR
Covid olan bir çocukta, kalıtımsal bir risk olur mu? Ömür boyu dikkat etmemiz gereken şeyler var mı?
-Kalıtımsal bir risk bilinmiyor. Veriler henüz çok kısa bir süre için geçerli. Pandemiden uzun süre sonraki durumu bilmek mümkün değil.
Allah korusun, kalpte bir zafiyet olur mu?
-Tedavisi geciken MIS-C vakalarında, koroner damarlarda, kalp kasında önemli değişiklikler olabilir.
ERKEN TEŞHİS VE TEDAVİ ÖNEMLİ!
Böyle bir ihtimal -az bile olsa- söz konusuysa, anne-babalar, haklı olarak çıldırır. Ne yapmaları lazım?
-Dediğim gibi MIS-C ile ilgili belirtiler varsa, evet EKO çekilmeli, kan değerlerine bakılmalı.
Diyelim ki EKO’da bir şey çıktı, o zaman ne yapacaklar?
-Erken teşhis ve tedavi çok önemli. MIS-C tedavi edilebilen bir durum.
ÇOCUKLARDA AŞI
Çocuklarda aşıya ne diyorsunuz?
– Biontech Pfizer, Moderna, Johnson & Johnson, çocuklarda aşı çalışmasında Faz-1’i tamamladı. Faz-2’ye geçti. Muhtemelen sonbahara kadar Faz-3 de tamamlanmış olur ve aşı başlar.
Peki hocam, pek çok insan, “Çocuklar etkilenmiyor” dendi diye, evde anne-baba Covid olsa da çocuğuna test yaptırmadı. “Nasıl olsa bir şey olmuyormuş!” dedik… Cahillik mi ettik?
-Test yapılsa çok uygun olur.
ANNE-BABA COVID’SE ÇOCUĞA TEST YAPILMASINDAN YANAYIM
Mutant virüs, çocuklar için farklı bir tehdit mi?
-Evet öyle. Çok daha bulaşıcı ve belirtiler daha şiddetli gidiyor.
Anne-baba Covid’se, çocuğa hemen test yapılmalı mı?
-Ben yapılmasından yanayım. Çocuk küçükse -2-3 yaş ve altı- PCR yerine kan testi daha uygun diye düşünüyorum.
ÇOCUKLARI COVID’DEN KORUMAK İÇİN NELER YAPMALI?
Çocuk, negatif çıktı diyelim, bir hafta sonra gene bakılmalı mı?
-Ev halkı, birbirinden farklı zamanlarda hastalanıyorsa, bakılabilir. Ama genellikle bu gerekmiyor. Belirti varsa, bakılmalı.
Bu süreçte çocukları, Covid’den korumak için n’apmalı?
-Çocuğun bulunduğu ortam havalandırılmalı. “Maske-hijyen-mesafe” şartlarına uyulmalı, öğretilmeli. Sağlıklı beslenmeli. Hastalık şüphesi olanla temas etmemeli. İyi uyumalı. Vitamin D düzeyine bakılarak vitamin D verilmeli, bol meyve yedirmeli. 2 yaşından büyükse maske takmalı.
GEREKSİZ ANTİBİYOTİK KULLANILMAMALI
Peki Covid olunca n’apmalı? Sadece vitamin ve Calpol yetiyor mu?
-Genelde yeterli. Gereksiz antibiyotik kullanılmamalı. Duruma göre, kandan Covid’le ilgili parametrelere bakmalı. Öksürüklü, genel durumu bozuk olanlarda, Covid akciğer değerlendirilmeli.
Peki çocuk asemptomatik Covid olabilir mi? Yani biz fark etmeden Covid geçirebilir mi?
-Tabii, tabii. Çocukların bir kısmı böyle geçiriyor, hiç belirtisiz.
2-3 YAŞINDAKİ ÇOCUK KREŞE GİTMELİ ÇÜNKÜ EVDE KAPALI KALAN ÇOCUKLARDA BAŞKA SORUNLAR BAŞ GÖSTERİYOR
“Okulda Covid çıktı” diyorlar, okulları kapatıyorlar. Bu, her defasında test yaptıracağız anlamına mı geliyor?
-Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın bu konuda bazı kriterleri var. Temaslı çocuklar takipte kalıyor, belirti varsa test yapılıyor.
2-3 yaşındaki çocuk kreşe gitmeli mi? Yoksa bu, göz göre göre risk mi?
-Benim kişisel görüşüm: Gitmeli. Pandemi süreci çok uzadı. Evde kapalı kalan çocuk sıkılıyor, psikolojik sorunlar, öğrenme güçlükleri, aşırı kilo alma, sosyal ilişkilerde zayıflama, çok uzun süre tablet ve telefonla meşgul olma gibi sorunlar oluyor. Çocuğa anlayacağı şekilde tedbirler konusunda bilgi vermek önemli. Tabii öğretmenlerin aşılanması da en kısa zamanda tamamlanmalı.
